Het vernieuwde herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch
Fotograaf: Martijn Beekman

Vernieuwd Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch geopend door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet

In de nacht van 21 op 22 januari 1943 werd de Joods-psychiatrische instelling Het Apeldoornsche Bosch op brute wijze door de nazi’s ontruimd. Bijna 1400 patiënten en personeelsleden met hun gezinnen werden die nacht en daarop volgende dagen afgevoerd. Op 21 personeelsleden na, werden al deze mensen vermoord. Nu, 82 jaar later, is het vernieuwde herinneringscentrum geopend door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet. Het herinneringscentrum werd uitgebreid zodat er meer ruimte is voor het ontvangen van schoolklassen en andere groepen.

Burgemeester Ton Heerts: "Met het vernieuwde herinneringscentrum wordt deze donkere bladzijde uit de geschiedenis van Apeldoorn en Nederland zichtbaar. Door licht te werpen op het verleden kunnen we het onder ogen zien, verwerken en ervan leren. Zo beseffen we hoe belangrijk een vrije samenleving is, waarin iedereen zichzelf mag zijn en minderheden worden beschermd. Zeker in het jaar waarin we 80 jaar vrijheid vieren.”

De geschiedenis van Het Apeldoornsche Bosch is een lang verzwegen verhaal, zelfs in Apeldoorn. “In het herinneringscentrum en de educatieve programma’s zoals ontwikkeld door CODA, leert men over antisemitisme, discriminatie en uitsluiting” zei Johan Kruithof, voorzitter van Stichting Apeldoornsche Bosch.

Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet zet het vernieuwde herinneringscentrum dinsdagavond letterlijk in het licht
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet zet het vernieuwde herinneringscentrum letterlijk in het licht met een druk op de knop Fotograaf: Rob Voss
Burgemeester Ton-Heerts, Prof. mr. Pieter van Vollenhoven, Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet, Johan Kruithof voorzitter Stichting Het Apeldoornsche Bosch
Burgemeester Ton-Heerts, Prof. mr. Pieter van Vollenhoven, Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet, Johan Kruithof voorzitter Stichting Het Apeldoornsche Bosch Fotograaf: Martijn Beekman

In het licht gezet

Met een druk op de knop door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet werd het vernieuwde herinneringscentrum dinsdagavond letterlijk in het licht gezet. Bij de opening waren prominente gasten uit binnen- en buitenland aanwezig.

Het bestaande pand is de woning van Philip Fuldauer, onderdirecteur-pedagoog van Het Apeldoornsche Bosch. Om het pand is een glazen, L-vormig gebouw geplaatst. Het uitgebreide herinneringscentrum aan de Zutphensestraat, tegenover Omnisport, valt nu meer op en biedt meer ruimte voor het ontvangen van groepen zoals schoolklassen. Juist het vertellen van dit verhaal aan jongere generaties is zo belangrijk, aldus burgemeester Heerts: “Met het nieuwe herinneringscentrum laten we zien dat het nooit te laat is om te zeggen: ik luister naar je, vertel me je verhaal.”

Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet en Prof. mr. Pieter van Vollenhoven bezoeken vernieuwde Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet en Prof. mr. Pieter van Vollenhoven bezoeken vernieuwde Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch Fotograaf: Martijn Beekman

Een lang verzwegen verhaal

Het Apeldoornsche Bosch was vanaf 1909 een bloeiende instelling. In moderne, ruime paviljoens werd voor die tijd op vooruitstrevende wijze therapie gegeven aan geesteszieken. Tot ver in de Tweede Wereldoorlog werd Het Apeldoornsche Bosch als een veilige plek gezien. Toch bleek dat zelfs een inrichting voor geesteszieken niet door de nazi’s gespaard zou blijven. Voor de bezetter was het terrein van de psychiatrische inrichting zeer gewild als hersteloord voor militairen.

In de nacht van 21 op 22 januari 1943 ontruimde de Duitse politie, ondersteund door de Ordedienst van Kamp Westerbork, de hele instelling. In de koude nacht werden de patiënten, vaak gekleed in alleen een pyjama, sommigen in dwangbuis of zelfs naakt, in vrachtwagens gedwongen. Er was paniek, het gegil en geschreeuw werd tot in de verre omtrek gehoord.

Aangekomen op het station van Apeldoorn werden de patiënten en een deel van het personeel met hun families in veewagons afgevoerd, rechtstreeks naar Auschwitz. Die nacht werden ruim 1100 mensen afgevoerd. Op 22 januari en 1 februari werden nog eens 256 mensen naar Westerbork vervoerd, waarna zij zijn gedeporteerd naar vernietigingskampen. Uiteindelijk overleven slechts 21 medewerkers de oorlog.

Herinneringsjaar 2025

Dit jaar is het 80 jaar geleden dat Apeldoorn en het grootste gedeelte van Nederland werden bevrijd. De opening van het vernieuwde Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch markeerde een grote gebeurtenis in het landelijk programma 80 jaar vrijheid van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Meer informatie over het herdenken en vieren van 80 jaar vrijheid in Apeldoorn vindt u op apeldoorn.nl/vrijheid. Het activiteiten- en educatieprogramma is te vinden op coda-apeldoorn.nl/80jaarvrijheid en alle evenementen in Apeldoorn op uit.inapeldoorn.nl/vrijheid

Uw Reactie
Uw Reactie