Vergunningsvrije werkzaamheden voor monumenten en beschermde gezichten

Eigenaren van een rijksmonument, een gemeentelijk monument of van een pand in een beschermd stads- of dorpsgezicht die hun pand willen opknappen, verbouwen, uitbreiden of slopen, hebben meestal een omgevingsvergunning nodig. Hier staat per soort pand beschreven voor welke werkzaamheden u geen (of juist wel een) omgevingsvergunning nodig hebt, inclusief enkele voorbeelden.

Rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten

Bij een monument is niet alleen de buitenkant beschermd. Ook het interieur, latere uitbouwen en bouwen op het erf vallen onder de bescherming.
Voor het opknappen, verbouwen en slopen van een monument is meestal een omgevingsvergunning nodig. Dit kan een omgevingsvergunning zijn voor de activiteit ‘bouwen’ of voor de activiteit ‘wijzigen monument’ of voor beide activiteiten. Voor de overzichtelijkheid werken we dit onderscheid niet verder uit.
Een vergunningsplicht geldt niet voor alle gevallen. Bouwwerkzaamheden aan onderdelen van het monument zonder monumentale waarden, zouden vergunningvrij kunnen zijn. Of dat bij u het geval is, kunt u navragen bij het Omgevingsloket van de gemeente.

Dakkapellen, dakramen, zonnepanelen op het dak, kozijnwijzingen, gevelwijzigingen en zonweringen zijn altijd vergunningplichtig als dat plaatsvindt in de voorgevel en voordakvlak, en ook vergunningplichtig in zij- en achtergevel als er monumentale waarden in het geding zijn (en dat is meestal het geval).
Bouwen op een perceel van een monument van aan- en uitbouwen, bijgebouwen, schuurtjes en overkappingen is altijd vergunningplichtig.
Tuinmeubilair, één vlaggenmast tot max 6 m, erfafscheidingen tot max 1 m hoog (en tot max 2 m achter de voorgevel) zijn vergunningvrij. Maar let op: in Rijksbeschermde stadsgezichten is dit WEL vergunningplichtig.

Gewoon onderhoud

Voor gewone onderhoudswerkzaamheden waarbij de detaillering, profilering, vormgeving, materiaalsoort en kleur niet veranderen, heeft u geen vergunning nodig. Dit geldt ook bij een monumentaal beschermde tuinaanleg waarbij de aanleg niet wijzigt. Onderhoudswerk is erop gericht te behouden wat er is. Er moet sprake zijn van een technische noodzaak voor het vervangen of herstellen van materiaal op beperkte schaal.

Inpandige wijzigingen

Bij wijzigen van inpandige onderdelen die geen monumentale waarden hebben, heeft u geen vergunning nodig. Deze wijziging moet zonder hak- en breekwerk in het casco worden uitgevoerd, anders is er wel een vergunning nodig.

Een paar voorbeelden van vergunningvrij onderhoud en vergunningvrije inpandig werkzaamheden.

• Pleisterwerk plaatselijk herstellen
• Metselwerk plaatselijk herstellen met dezelfde voeg en voegspecie
• Huis overschilderen in dezelfde kleur zonder de oude verflagen weg te halen
• Kozijnen, ramen en deuren plaatselijk herstellen
• Slechte pannen of leien plaatselijk vervangen
• Lekkende goten en regenpijpen plaatselijk repareren
• Het onderhoud van paden waarbij het type verharding niet wijzigt
• Recente scheidingswanden of verlaagde plafonds van bijvoorbeeld hard- of zachtboard, gipsplaat of kunststof weg te halen
• Een 30 jaar oude trap weghalen of recent geplaatste binnenmuren stuken
• Een moderne keuken, sanitair of cv-installatie vervangen

Voorbeelden omgevingsvergunningplichtige werkzaamheden.

• Een volledig nieuwe pleisterlaag aanbrengen
• Overschilderen in een andere kleur
• Het voegwerk volledig vernieuwen
• Ramen, kozijnen en deuren vervangen (ook bij gelijk materiaal en vorm)
• Helemaal opnieuw dakdekken met pannen of leien
• Alle dakgoten en regenpijpen vervangen
• Pad geheel opnieuw verharden (ook bij gelijk materiaal en vorm)
• Interieuronderdelen met monumentale waarde herstellen, zoals stucplafonds, historische wandbekleding of haardpartijen
• Achterliggende historische lambrisering, behang of schilderingen verwijderen of herstellen
• De oorspronkelijke keuken of het sanitair uit de bouwtijd of uit een belangrijke latere bouwfase moderniseren

Rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten

In Rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten heeft u een omgevingsvergunning nodig voor het geheel of gedeeltelijk slopen van een bouwwerk.

Voor bouwactiviteiten heeft u meestal een omgevingsvergunning nodig.

Bouwactiviteiten aan voor- en zijdakvlak, en aan voor- en zijgevel zijn altijd vergunningplichtig.
Bouwen in de voortuin en zijtuin is altijd vergunningplichtig. Dat geldt dus ook voor erfafscheidingen.

In de volgende gevallen heeft u geen vergunning nodig:

• Bij gewoon onderhoud waarbij detaillering, profilering en vormgeving niet wijzigen.
• Bij inpandige bouwactiviteiten, mits die voldoen aan de eisen voor vergunningvrij bouwen van gewone bouwwerken (niet zijnde in een stads- of dorpsgezicht).
• Bij veranderingen (zoals dakkapel, dakraam, zonnepaneel, kozijnwijziging) in achterdakvlak en achtergevel (mits die voldoen aan de eisen voor vergunningvrij bouwen van gewone bouwwerken, niet zijnde in een stads- of dorpsgezicht).
• Bijgebouwen, aan- en uitbouwen en overkappingen die én voldoen aan het omgevingsplan én liggen loodrecht achter de woning (dus binnen de denkbeeldig doorgetrokken lijn van de zijgevels van de oorspronkelijke woning) én voldoen aan de eisen voor vergunningvrij bouwen van gewone bouwwerken. De lijst van vergunningvrije bouwactiviteiten voor gewone bouwwerken staat in Bijlage II van het Besluit Omgevingsrecht.

Gemeentelijk beschermde stads- en dorpsgezichten

In gemeentelijk beschermde stads- en dorpsgezichten zijn bouwwerkzaamheden vaker vergunningvrij dan in rijksbeschermde gezichten. In gemeentelijk beschermde gezichten hebt u voor bouwwerkzaamheden die genoemd worden in de lijst van artikel 2 en 3 van bijlage II van het Besluit omgevingsrecht geen omgevingsvergunning nodig. Het gaat dan om bijvoorbeeld een schuurtje, schutting en een dakkapel met een bepaalde afmeting en situering.

Voor het geheel of gedeeltelijk slopen van een bouwwerk geldt net als in rijksbeschermde gezichten dat u een omgevingvergunning nodig heeft.

De 3 gemeentelijk beschermde stads- en dorpsgezichten zijn de Indische Buurt, Metaalbuurt en Wiesel.

De wetgeving is complex. De bijlage geeft een vereenvoudigde weergave. Via het Omgevingsloket kunt u bij de vergunningencheck nagaan of u een vergunning nodig heeft. Ook kunt u daar terecht voor vragen.