Vragen over zonneparken in Apeldoorn

Een zonnepark is een stuk grond met daarop zonnepanelen die energie opwekken. Groottes variëren van 1 tot meer dan 100 hectare. De zonnepanelen worden geplaatst op een ‘tafel’ (stellage) en worden, voor de hoogste zonopbrengst, vaak op het zuiden georiënteerd. Er zijn ook oost-west opstellingen waarbij meer gericht wordt op de ochtend- en avondzon. De zonnepanelen leveren stroom die via een omvormer en transformator wordt afgegeven aan het elektriciteitsnet. De energieleverancier levert deze groene stroom vervolgens aan particulieren en bedrijven.

Zonne-energie heeft een groot aandeel in de ambities van de gemeente. Er wordt in Apeldoorn al hard gewerkt aan het benutten van zoveel mogelijk geschikte daken om zonne-energie op te wekken. Maar tegelijkertijd zijn zonneparken op de grond ook hard nodig.

Want ook als we alle geschikte daken in Apeldoorn vol leggen met zonnepanelen, levert dat niet genoeg elektriciteit om in de toekomst in onze energiebehoefte te voorzien. Daarvoor zijn ook zonneparken nodig (velden met zonnepanelen), naast andere duurzame energiebronnen, zoals windenergie en biomassa.

 Zonneparken leveren veel energie, maar hebben ook een grote invloed op het landschap, de natuur, de landbouw en de mensen die er wonen. De ontwikkeling van zonneparken in de gemeente Apeldoorn moet daarom zorgvuldig gebeuren.

Als we onze ambitie om een energie-neutrale gemeente te worden willen realiseren, zijn investeringen in alle vormen van duurzame energie nodig. Bovendien geldt voor zonne-energie dat het niet een kwestie is van óf op daken, óf op de grond, maar en-en.

Want ook als we alle geschikte daken in Apeldoorn vol leggen met zonnepanelen, levert dat niet genoeg elektriciteit om in de toekomst in onze energiebehoefte te voorzien.

We hebben heel veel zonnepanelen op daken nodig én zonneparken op de grond om de omslag naar duurzame energie te kunnen maken. 

Bovendien is de gemeente hard bezig zonne-energie op dak te stimuleren en liggen op steeds meer van onze eigen gebouwen zonnepanelen. Maar heel veel daken zijn eigendom van heel veel verschillende (particuliere) eigenaren en de gemeente kan zelf niet verplichten dat elk geschikt dak benut wordt.

Het kan inderdaad dat de zogenaamde ‘energiemix’ (de verschillende vormen van duurzame energie waar we nu in investeren) door nieuwe technieken zal veranderen. Maar we kunnen het opwekken van duurzame energie niet uitstellen. De volgende generatie technieken is pas over 10 jaar of meer op de markt. De opgave is heel groot en niets doen of blijven afwachten is geen optie, vindt de gemeente.

De gemeente heeft verschillende rollen. Naast het maken van beleid en verduurzamen van onze eigen organisatie bieden we ook op verschillende manieren ondersteuning. Meer hierover vindt u op www.apeldoorn.nl/energie.

Overeenkomsten worden over het algemeen aangegaan voor een periode van 25 jaar. Na die tijd krijgt het terrein haar oude bestemming/gebruik terug.
Voor eventuele verlenging dan wel vernieuwing van het zonnepark zal dan opnieuw een procedure moeten worden doorlopen, aan de hand van het dan geldende beleid van de gemeente.

Zonnepanelen maken nauwelijks/geen geluid. Geluidsoverlast is dus meestal niet aan de orde.
Zonneparken veranderen wel het aanzien van het landschap. Voor omwonenden betekent dit vaak een ingrijpende verandering, met name als het gaat om het uitzicht. Met een goede landschappelijke inpassing is het vaak wel mogelijk om het karakter van het totale, omliggende landschap te behouden, en het liefst zelfs te versterken.

Een mogelijk effect van zonnepanelen op weg- en railverkeer is daarnaast de reflectie van zonlicht. Verreweg de meeste inkomende zonnestralen die op zonnepanelen terecht komen, worden geabsorbeerd en omgezet in elektriciteit. Maar omdat de bovenste laag van de panelen van glas is gemaakt, zal een heel klein deel (<5%) van het zonlicht worden gereflecteerd. Deze schittering komt vooral voor bij zonsopgang en zonsondergang, wanneer de zon haaks op de panelen staat. Het licht dat op een zonnepaneel valt, wordt in één specifieke richting weerkaatst, omdat een zonnepaneel een glad oppervlak heeft. Bij plaatsing van de panelen wordt hier ook rekening mee gehouden.

Ook zijn er verschillende types zonnepanelen en coating op de markt. Afhankelijk van de locatie zal een initiatiefnemer bekijken welk type het meest geschikt is.

Omdat zonneparken een nieuwe ontwikkeling was voor de gemeente Apeldoorn, besloot de gemeente eind 2017 om alle plannen die tot dat moment waren ingediend aan te merken als pilots. Doel van de pilots was op een zorgvuldige manier onderzoeken en gaandeweg ontdekken hoe zonneparken optimaal in te passen zijn in het landschap. Het pilot-traject heeft in maart 2019 geresulteerd in raadsbesluiten en vergunningverlening voor vier pilot-initiatieven. De uitkomsten voor de pilotfase zijn gebruikt voor het opstellen van een Afwegingskader Zonneparken.

Lees meer op www.apeldoorn.nl/pilot-zonneparken.

Zonneparken beperken het aantal vormen van agrarisch gebruik, maar hoeven een dubbelfunctie van bijvoorbeeld graasland voor kleinvee niet uit te sluiten. En planologisch blijft de huidige agrarische bestemming ook bestaan, naast de mogelijkheid voor een zonneveld. Verder zijn zonneparken omkeerbaar. Na afloop van de levensduur is het mogelijk zonneveldstellages te verwijderen en de oorspronkelijke functie te hervatten. Eigenaren van agrarische grond maken uiteraard zelf de afweging of zij hun agrarische grond willen inzetten voor het opwekken van energie en dus voor een zonnepark.  Daarnaast zijn er eigenaren die hun grond verpachten voor een zonnepark. Landelijk is slechts 0,2% van het totale agrarische gebied nodig om in de ambities van 2030 te voorzien. Hiermee komt de voedselproductie dus niet in gevaar.

Met het Afwegingskader Zonneparken kan de gemeente sturing geven aan de ontwikkeling van zonneparken. Het Afwegingskader is bedoeld om wildgroei te voorkomen en doet dat:

• Door het principe van de ‘zonneladder’ toe te passen, dat wil zeggen: het uitsluiten van zonneparken in uitzonderingsgebieden en door te waarborgen dat er alleen zonneparken worden gebouwd die echt nodig zijn: alleen aanvullend op zonnepanelen op daken en in bebouwd gebied.
• Door initiatiefnemers te verplichten een zorgvuldig proces te doorlopen, met voorgeschreven stappen, en daarover verantwoording af te leggen. Daarmee krijgen belanghebbenden en bewoners de kans om inbreng te leveren en financieel deel te nemen.
• Door ontwerp-voorwaarden te stellen, gericht op een goede inpassing in het landschap.

Zonneparken leveren veel energie, maar hebben ook een grote invloed op het landschap, de natuur, de landbouw en de mensen die er wonen. Om die ontwikkeling in goede banen te leiden stelt de gemeente een Afwegingskader Zonneparken. Dat is een document waarin de voorwaarden staan waaraan de ontwikkeling van zonneparken moet voldoen. Denk bijvoorbeeld aan de voorwaarde om te zorgen voor een goede inpassing in het landschap en de eis dat bewoners de kans moeten krijgen om financieel mee te profiteren van de te ontwikkeling van zonneparken in hun omgeving.

Het afwegingskader bevat de voorwaarden voor proces, deelname en ontwerp van zonneparken. Het uitgangspunt van het kader is een goede ruimtelijke en maatschappelijke inpassing van zonneparken in de Apeldoornse leefomgeving.

Naast de formele status en het kader als afwegingsinstrument voor het gemeentebestuur, werkt het kader ook als houvast en naslagwerk voor bestuurders, ambtenaren, initiatiefnemers, omwonenden en andere belanghebbenden, om het juiste gesprek te voeren bij de voorbereiding van concrete zonneparkprojecten. Het kader is dan ook uitnodigend van karakter en van opzet geschreven als een leidraad voor alle partijen die om de tafel zitten bij concrete initiatieven.

•  Eindconcept Afwegingskader Zonneparken (pdf, 8 MB).

De gemeente kiest ervoor andersom te werken: alleen gebieden die  echt ongeschikt zijn  voor zonneparken vanuit natuuroogpunt of om kwetsbare delen van het landschap te beschermen sluiten we bij voorbaat uit. Grotendeels heeft de provincie al aangewezen waar dat het geval is. Voor het overige grondgebied kiezen we voor een ‘ja mits’ aanpak. In hoofdstuk 4 van het kader vindt u de uitzonderingsgebieden en de kansenkaart.

Aan de ene kant wil de gemeente grondeigenaren graag - binnen randvoorwaarden - de kans geven om te investeren in een zonnepark op hun eigen grond. Tegelijkertijd gaat de gemeenteraad in de toekomst wel een zogenaamd ‘afwegingskader’ vaststellen met bepaalde spelregels voor nieuwe initiatieven. Dit om ‘wildgroei’ te voorkomen. 

Nee, de kansenkaart geeft een eerste indruk van de kansrijkheid. De kaart is bewust grof ingekleurd. Het is niet zo dat een aanvraag op groene locatie per definitie wordt toegewezen. Een aanvraag voor zo’n zonnepark moet aan voorwaarden voldoen die in het afwegingskader staan. Het zonnepark moet goed ingepast worden in het omringende landschap en in de directe omgeving.

Het Afwegingskader Zonneparken stelt eisen aan het proces en de communicatie met omwonenden. De initiatiefnemer is zelf verantwoordelijk voor dit proces en is verplicht om bepaalde voorgeschreven stappen te doorlopen. Ook moet hij daarover achteraf verantwoording afleggen, voordat er een definitieve vergunning voor een nieuw zonnepark kan worden verleend. Daarmee krijgen belanghebbenden en bewoners de kans om inbreng te leveren en financieel deel te nemen.

De gemeente vindt het belangrijk dat omwonenden en andere betrokken Apeldoorners kunnen meedenken over de inpassing en inrichting van het zonnepark.
Initiatieven voor zonneparken vanuit omwonenden zelf, of de dorpen en/of wijken met maatschappelijk draagvlak en meerwaarde hebben voorrang.
Ook vindt de gemeente het belangrijk dat waar mogelijk participatie verder gaat dan meedenken. Een initiatiefnemer is verplicht om de mogelijkheid aan te bieden om financieel mee te profiteren van een zonnepark in hun buurt, als bewoners dat willen.

Naast het meedenken over het zonnepark zelf, streven we ernaar dat omwonenden ook kunnen meeprofiteren van de ontwikkeling van een zonnepark in hun omgeving. De initiatiefnemer is verplicht financiële participatie aan te bieden aan omwonenden om te zorgen dat de toegevoegde waarde van zonne-energie binnen het gebied blijft en niet wegvloeit. Zo kan financiële participatie zorgen voor meer draagvlak en acceptatie vanhet plan. De initiatiefnemer, de omwonenden en andere belanghebbenden zullen samen een keuze
moeten maken voor de juiste vorm van financiële participatie. Als gemeente leggen we een inspanningsverplichting op om actief te streven naar minimaal 50% financiële lokale deelname. Financiële participatie kan verschillende vormen hebben, zoals aandelen/obligaties of zonnepanelen doneren aan lokale clubs.

De gemeente Apeldoorn brengt het Afwegingskader Zonneparken in bij de planvorming van de Regionale Energie Strategie voor de Cleantech Regio. Dat proces start rond de zomer van 2019. Zo nodig leidt de RES of nieuw omgevingsbeleid van het Rijk, provincie en gemeente tot aanpassing en verbetering van het Afwegingskader Zonneparken.

Er is nu (zomer 2019) al 1 zonnepark in Apeldoorn, Zonnepark Zuidbroek, van ca 4 hectare. Daarnaast heeft het pilottraject geleid tot een vergunning voor 4 locaties, bij elkaar ca 55 ha. Wanneer deze zonneparken zijn aangelegd is er in totaal een vermogen voor elektriciteitsopwekking voor zo’n 13.000 huishoudens.

Op dit moment (zomer 2019) zijn er verschillende initiatiefnemers met plannen en ideeën voor de aanleg van nieuwe zonneparken. De gemeente kan en wil niet verhinderen dat deze initiatiefnemers alvast met omwonenden in gesprek gaan over hun plannen. De gemeente neemt plannen echter pas serieus in behandeling nadat het Afwegingskader Zonneparken is vastgesteld en de voorwaarden voor nieuwe zonneparken helder zijn.  Dat zal op z’n vroegst eind 2019 zijn.